50 LAT MISJI POKOJOWYCH ONZ

Czym są misje pokojowe ONZ?

Od pięćdziesięciu lat Organizacja Narodów Zjednoczonych organizuje i nadzoruje działania misji pokojowych, których rolą od samego ich powstania jest utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Większość uczestników misji pokojowych, zwanych często „błękitnymi hełmami”, stanowią żołnierze-ochotnicy z różnych krajów, którzy decydują się służyć sprawie przywracania i utrzymywania pokoju. W uznaniu ich zasług na tym polu, uczestnicy misji pokojowych ONZ otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla w 1988 roku.

Od zakończenia zimnej wojny wiele regionów świata stało się areną działań zbrojnych i konfliktów wybuchających na tle etnicznym lub będących skutkiem zaślepienia nacjonalistycznego. W wyniku tej sytuacji coraz więcej rządów zaczęło zwracać się o pomoc do ONZ, w skutek czego liczba misji pokojowych w ciągu ostatnich 10 lat zwiększyła się prawie trzykrotnie w porównaniu z poprzednim okresem (13 misji w ciągu pierwszych 40 lat i 35 nowych operacji po 1988 roku). W 1993 roku miało miejsce największe ich nasilenie. Liczba zmobilizowanych do uczestnictwa w misjach, zarówno żołnierzy jak i cywili, przekroczyła 80 000 osób z 77 krajów. „Tradycyjne” misje pokojowe, koncentrujące się przede wszystkim na zadaniach o charakterze typowo wojskowym -nadzorowanie zawieszenia broni, rozdzielanie zwaśnionych stron i utrzymywanie stref buforowych – stały się punktem wyjściowym do organizowania działań bardziej kompleksowych, nie tylko wojskowych, ale także politycznych i humanitarnych.

Pracownicy policyjnych służb cywilnych, niezależni obserwatorzy nadzorujący prawidłowy przebieg wyborów oraz przestrzeganie praw człowieka, a także inni cywilni pracownicy ONZ zostali włączeni w skład misji wojskowych. Ich zadaniem jest udzielanie pomocy ofiarom konfliktów oraz uczestniczenie w trudnym zadaniu budowania porozumienia pomiędzy zwaśnionymi stronami. Zadaniem członków misji pokojowych jest uczestniczenie w procesie rozbrojenia i demobilizacji stron konfliktu, szkolenie i nadzorowanie obywatelskich sił policyjnych oraz organizacja i nadzorowanie wyborów. Przy współpracy agencji ONZ oraz innych organizacji humanitarnych, członkowie misji pokojowych pomagają uchodźcom w powrocie do domów, nadzorują przestrzeganie praw człowieka, oczyszczają pola minowe oraz pomagają w odbudowie zniszczonych wojną krajów.

Misje pokojowe podejmowane są na zlecenie Rady Bezpieczeństwa ONZ, na której spoczywa odpowiedzialność za utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Rada decyduje o zasadniczych celach misji, określa zarówno liczbę jej uczestników jak i czas trwania. Ponieważ ONZ nie dysponuje własnymi siłami wojskowymi ani policyjnymi, kraje członkowskie decydują, czy uczestniczyć w danej misji oraz jakiego rodzaju personel i sprzęt zaoferować.

Powodzenie misji pokojowych zależy od wielu czynników: otrzymania jasno sprecyzowanego i możliwego do wykonania mandatu; skutecznego dowództwa zarówno w Kwaterze Głównej jak i w terenie; trwałego wsparcia politycznego i finansowego państw członkowskich oraz, co jest prawdopodobnie najistotniejsze, współpracy stron bezpośrednio zaangażowanych w konflikt. Działanie misji musi być poprzedzone zgodą władz państwa, na terenie którego ma się odbyć, a zazwyczaj także stron konfliktu, oraz nie może faworyzować jednej ze stron kosztem drugiej. Najsilniejszą „bronią” członków misji pokojowych jest ich bezstronność i uprawnienia, wynikające z faktu, że są reprezentantami społeczności międzynarodowej.

Żołnierze biorący udział w misjach pokojowych ONZ wyposażeni są w broń ręczną i mają prawo użycia jej wyłącznie w samoobronie oraz w przypadku, kiedy dochodzi do próby zbrojnego powstrzymania ich od wykonywania powierzonej im misji. Obserwatorzy i pracownicy służb cywilnych są zazwyczaj nieuzbrojeni.

Uczestnicy misji pokojowych nie mogą narzucać przestrzegania pokoju tam, gdzie go nie ma. Tylko wtedy, gdy strony konfliktu decydują się na rozwiązanie go przy pomocy środków pokojowych, misje pokojowe ONZ mogą stać się katalizatorem procesu pokojowego przyczyniając się do stworzenia poczucia stabilizacji i bezpieczeństwa, otwierając w ten sposób drogę dla znalezienia właściwych rozwiązań politycznych.

Misje pokojowe ONZ nie powinny być mylone z innymi rodzajami międzynarodowych interwencji, włącznie z operacjami mającymi na celu zmuszenie stron konfliktu do zaprzestania działań wojennych. W kilku przypadkach Rada Bezpieczeństwa ONZ udzieliła krajom członkowskim zezwolenia na zastosowanie „wszystkich niezbędnych środków”, także użycia siły, dla umożliwienia rozpoczęcia działań pokojowych. Działając na mocy tego zezwolenia kraje członkowskie zawiązały koalicję wojskową w celu powstrzymania działań wojennych w Korei w 1950 roku oraz w odpowiedzi na iracką inwazję na Kuwejt w 1990. Międzynarodowe operacje stanowiące uzupełnienie działań ONZ zostały przeprowadzone w Somalii, Rwandzie, na Haiti oraz w Bośni i Hercegowinie. W 1997 roku Rada pozwoliła na przeprowadzenie akcji „koalicji ochotniczej” w Albanii. Była także motorem działań międzynarodowych sil pokojowych w Republice Środkowoafrykańskiej, które zostały zastąpione w marcu 1998 roku przez Misję Narodów Zjednoczonych w Centralnej Afryce (MINURCA).

Jaki jest zasięg misji pokojowych ONZ?

Od 1948 roku zostało przeprowadzonych 48 operacji tego typu; 35 misji zostało powołanych przez Radę Bezpieczeństwa ONZ w latach 1988 – 1998. Obecnie działa 16 misji zatrudniających 14 000 osób. W operacjach pokojowych ONZ brało do tej pory udział ponad 750 000 pracowników policyjnych służb cywilnych i wojskowych, oraz tysiące cywilów; ponad 1500 straciło życie w czasie tej służby.

Kto dowodzi?

Misje pokojowe podejmowane są na skutek wspólnej decyzji piętnastu krajów członkowskich Rady Bezpieczeństwa, a nie indywidualnej decyzji Sekretarza Generalnego ONZ. Karta Narodów Zjednoczonych nakłada na Radę odpowiedzialność za utrzymywanie światowego pokoju i bezpieczeństwa. Każdy z pięciu stałych członków Rady – Chiny, Francja, Rosja, Wielka Brytania oraz Stany Zjednoczone – może zawetować decyzję ć przeprowadzeniu misji pokojowej.

Wojskowy i cywilny personel misji nadal podporządkowany jest rządowi swojego kraju, lecz jednocześnie podlega kontroli operacyjnej ONZ. Od uczestników operacji pokojowych oczekuje się, aby ich postępowanie pozostawało zgodne z międzynarodowym charakterem misji, w których biorą udział.

Ubrani w mundury swoich własnych armii uczestnicy misji noszą jednocześnie błękitne berety lub hełmy oraz insygnia ONZ. Personel cywilny kierowany jest do misji z Sekretariatu Narodów Zjednoczonych, agencji ONZ oraz rządów, a także na podstawie zobowiązań kontraktowych.

Ile to kosztuje?

ONZ oszacowała budżet misji pokojowych za okres od lipca 1997 do czerwca 1998 na około miliard USD, co oznacza znaczne zmniejszenie wydatków w porównaniu z trzema miliardami w 1995 roku, przeznaczonymi na działania pokojowe w byłej Jugosławii. Wszystkie kraje członkowskie ponoszą koszty utrzymywania misji pokojowych w zgodzie z zaakceptowanym i podpisanym przez nie zobowiązaniem. Jednak w lutym 1998 kraje członkowskie były dłużne ONZ około 1,6 miliarda USD ze względu na nieuiszczenie wymaganych opłat za trwające i zakończone już operacje pokojowe.

W jaki sposób wynagradzani są uczestnicy misji pokojowych?

Żołnierze piorący udział w misjach pokojowych ONZ otrzymują wynagrodzenie z rąk własnego rządu, przy uwzględnieniu realiów płacowych obowiązujących w ich kraju. Wolontariusze uczestniczący w misjach otrzymują zwrot kosztów z funduszy ONZ w wysokości około 1000 USD miesięcznie. ONZ zwraca także koszty poniesione przez państwa w celu zakupienia niezbędnego wyposażenia. Ze względu na problemy finansowe spowodowane niepłaceniem przez państwa członkowskie wymaganych składek, zwrot kosztów za ekwipunek często ulega opóźnieniu.

Kto dostarcza personel i wyposażenie?

Wszystkie kraje członkowskie są odpowiedzialne za utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Od 1948 roku ponad 110 krajów skierowało swoich obywateli do misji pokojowych w różnych okresach. Na początku 1998 roku w misjach pokojowych uczestniczył personel, zarówno wojskowy jak i policyjnych służb cywilnych, z 71 krajów. Pracownicy cywilni pochodzili z całego świata.

Dlaczego misje pokojowe ONZ mają tak wielkie znaczenie?

Nieustannie wybuchają konflikty zbrojne powodowane rozmaitymi przyczynami:

niewłaściwe struktury polityczne załamują się lub nie są w stanie zapewnić pokojowego przekazania władzy; rozgoryczone społeczności dzielą się na wzajemnie wrogie grupy etniczne, co może doprowadzić do załamania się pokojowego współistnienia; niedostatek żywności i innych zasobów powoduje starcia powodowane wzrastającym gniewem i frustracją pośród ludzi skazanych na życie w ubóstwie. Wszystkie te czynniki stają się pożywką dla eskalacji przemocy w obrębie danego kraju lub pomiędzy państwami. Dodatkowym czynnikiem powodującym rozprzestrzenianie się przemocy jest łatwość w zdobyciu wszelkich rodzajów broni na całym świecie. W rezultacie cierpi ogromna ilość ludzi; powstaje zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa; zniszczeniu ulega społeczne i gospodarcze życie całych narodów.

Wiele dzisiejszych konfliktów wydaje się być bardzo odległe tym, którzy nie znajdują się w bezpośredniej bliskości działań zbrojnych. Jednak narody świata powinny zdać sobie sprawę z ryzyka jakie niesie ze sobą bezczynność. Jeżeli społeczność międzynarodowa nie zdoła powstrzymać konfliktów i rozwiązać ich w drodze pokojowej, może dojść do ich rozprzestrzenienia. Historia najnowsza pokazała, że wojny domowe niezwykle szybko mogą destabilizować sytuację w krajach sąsiednich i doprowadzić do rozszerzenia się konfliktu na cały region. Tylko niewiele obecnych konfliktów może otrzymać miano „lokalnych”.

Często generują one wiele innych problemów, takich jak: przemyt broni, terroryzm, handel narkotykami, problem uchodźstwa oraz zniszczenie środowiska naturalnego, czego skutki odczuwane są daleko od miejsca konfliktu. Zapobieganie tym zjawiskom i ich zwalczanie wymaga zdecydowanej współpracy międzynarodowej. Misje pokojowe ONZ, za którymi stoi 50 lat doświadczeń, pełnią w tych staraniach rolę koniecznego i niezastąpionego narzędzia. Ich niezwykłe znaczenie wypływa z faktu, że są reprezentantami organizacji międzynarodowej, zrzeszającej 185 państw. Misje pokojowe umożliwiają podjęcie działań na rzecz przywrócenia i zachowania pokoju, które w przeciwnym razie nie miałyby szansy zaistnienia.

Uprawnienia i działania misji pokojowych ONZ w krajach, w których się znajdują:

A/ zmniejszają możliwość zaistnienia dominacji, którą mogłyby przynieść inne formy obcej

interwencji

B/ mogą doprowadzić do dialogu pomiędzy zwaśnionymi stronami, który w innym

przypadku nie byłby możliwy

C/ mogą skierować uwagę opinii międzynarodowej na konflikty, które w przeciwnym razie

mogłyby nie zostać dostrzeżone

Dla społeczności międzynarodowej misje pokojowe:

N mogą służyć jako narzędzie pozwalające na kumulację międzynarodowych wysiłków, wyraźnie zaznaczając, że społeczność międzynarodowa wspólnie i jednogłośnie opowiada się za utrzymaniem pokoju oraz mogą powstrzymać mnożenie się sojuszy i przymierzy, których powstawanie może powodować zaognienie sytuacji konfliktowej B/ oferują wielu krajom sposób na uczestniczenie w akcjach kontrolowania i rozwiązywania konfliktów, co może przynieść pozytywne skutki w ludzkim, finansowym i politycznym wymiarze.

Zadania misji pokojowych ONZ Nadzorowanie rozejmu; wojskowe grupy obserwacyjne

UNTSO; UNMOGIP; UNFICYP; UNDOF; UNIFIL; UNIKOM; MINURSO; UNOMIG;

UNMOT; UNPREDEP; UNMOP; MONUA; UNAVEM l; UNAVEM II; UNAVEM III; UNEF l;

UNEF II; UNOGIL; ONUC; UNSF; UNYOM; DOMREP; UNIPOM; UNGOMAP; UNIMOG;

UNTAG; ONUSAL; UNAMIC; UNPROFOR; UNTAC; UNOSOM l; UNOSOM II; ONUMOZ;

UNOMUR; UNAMIR; UNOMIL; UNASOG; UNCRO; UNTAES; MINUGUA; UNASOG;

Zadaniem misji pokojowych było utrzymywanie rozejmu poprzez: rozdzielenie stron walczących, kontrolowanie wypełniania postanowień rozejmu, tworzenie stref buforowych, nadzorowanie wycofywania wojsk, etc.

Demobilizacja i odbudowa

UNMOT; MONUA; MINURSO; UNTAG; ONUCA; ONUSAL; UNTAC; ONUMOZ; UNOMIL;

UNAVEM II; UNAVEM III;

Zazwyczaj przeprowadzany jest cały szereg operacji mających na celu wprowadzenie w życie wszystkich postanowień porozumienia pokojowego – najczęściej w sytuacji wojny domowej. W większości przypadków zadania misji polegają na nadzorowaniu procesu demobilizacji stron zwaśnionych oraz pomoc w postaci drobnych sum pieniężnych, prostych narzędzi, wyposażenia gospodarstw domowych lub sprzętu rolniczego w celu umożliwienia ludziom powrotu do normalnego życia.

Rozbrojenie

UNMOT; MONUA; MINURCA; ONUCA; ONUSAL; UNTAC; ONUMOZ; UNOSOM II;

UNOMIL; UNAVEM III; UNTAES; MINUGUA;

Działania te są często, chociaż nie zawsze, połączone z operacjami demobilizacyjnymi i prowadzącymi do odbudowy. Składają się na nie: rozbrojenie lub nadzorowanie rozbrojenia, składowanie lub niszczenie broni wszelkiego rodzaju.

Pomoc humanitarna

UNIFICYP; UNIFIL; UNMIBH; MONUA; ONUC; UNTAG; ONUSAL; UNPROFOR; UNTAC;

UNOSOM l; UNOSOM II; ONUMOZ; UNOMIL; UNAMIR; UNAVEM III; UNCRO; UNTAES;

Niektórym misjom pokojowym zlecono zadanie nadzorowania pomocy humanitarnej (takiej jak hurtowa dostawa żywności, leków i innych artykułów) niesionej przez agencje ONZ i inne organizacje, jak to miało miejsce w Somalii i byłej Jugosławii; inne misje (jak UNIFIL w południowym Libanie) udzielały pomocy w ściśle określonym zakresie (opieka medyczna w przypadku obrażeń poniesionych na skutek walk lub klęsk żywiołowych) chociaż nie zostało to wyszczególnione w ich uprawnieniach mandatowych.

Nadzorowanie wyborów

MINURSO; UNMOT; UNMIBH; MINURCA; UNTAG; UNAVEM II; ONUSAL; UNTAC;

ONUMOZ; UNOMIL; UNMIH; UNTAES;

Członkowie misji pokojowych pełnili funkcję doradców w kwestii prawa wyborczego, organizowali i nadzorowali przebieg wyborów, obserwowali przebieg kampanii wyborczych, głosowania, liczenia głosów a nawet tworzenia prawa wyborczego.

Prawa człowieka

UNOMIG; UNMIBH; MINUGUA; MONUA; MIPONUH; MINURCA; UNTAG; ONUSAL;

UNPROFOR; UNTAC; ONUMOZ; UNOSOM II; UNOMIL; UNSMIH; UNAMIR; UNAVEM III; UNCRO; UNTAES; UNTMIH; UNMIH;

Zadaniem misji pokojowych jest uzyskiwanie od mieszkańców danego kraju informacji na temat tego, w jaki sposób traktowani są przez urzędników państwowych, policję oraz innych przedstawicieli władz; sprawdzanie i składanie raportów o zgłaszanych przypadkach pogwałcenia praw człowieka lub aktów przemocy wynikających z uprzedzeń rasowych, politycznych, z dyskryminacji ze względu na płeć oraz przynależność etniczną. Podczas niektórych misji nadzorowanie przestrzegania praw człowieka łączy się z „budowaniem instytucji” – działaniami , których celem jest polepszenie działania służb policyjnych i wymiaru sprawiedliwości.

Cywilne służby policyjne

UNFICYP; MINURSO; UNPREDEP; UNMIBH; MONUA; MIPONUH; Grupa Wspierania Cywilnych Służb Policyjnych; MINURCA; UNTAG; UNAVEM II; UNAVEM III; ONUSAL;

UNPROFOR; UNTAC; ONUMOZ; UNOSOM II; UNSMIH; UNAMIR; UNCRO; UNTAES;

UNTMIH; UNMIH; MINUGUA;

Zadaniem cywilnych służb policyjnych jest nadzorowanie i składanie raportów o działaniach lokalnych sił policyjnych w celu zapewnienia respektowania praw człowieka;

budowanie zaufania pomiędzy stronami konfliktu i/lub pomiędzy służbami policyjnymi i społecznością, w obrębie której działają; doradztwo w zakresie technik i szkolenia nowych bądź reaktywowanych sił policyjnych.

Oczyszczanie pól minowych

MINURSO; UNOMIG; UNMIBH; MONUA; UNTAG; ONUSAL; UNAMIC; UNTAC;

UNPROFOR; ONUMOZ; UNOSOM II; UNAMIR; UNAVEM III; UNCRO; UNTAES;

Do zadań uczestników misji pokojowych należą: usuwanie min; sporządzanie map pól minowych i sporządzanie banków danych; organizowanie i przeprowadzanie kampanii na rzecz uświadomienia zagrożeń występujących na terenach zaminowanych; szkolenie lokalnych oddziałów saperskich; organizacja szkół saperskich i administracji zajmującej się tym problemem.

Współpraca z organizacjami regionalnymi

UNOMIG; UNMOT; UNMIBH; UNOSOM II; UNOMIL; UNMIH;

W coraz większym stopniu ONZ nawiązuje współpracę z innymi organizacjami międzynarodowymi działającymi na terenach objętych konfliktem aby koordynować działania polityczne podjęte w celu zaprowadzenia pokoju. Organizacje współpracujące z ONZ to: Organizacja Państw Amerykańskich (OAS); Organizacja Jedności Afrykańskiej (OAU); Organizacja ds Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OSCE); Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS); Wspólnota Niepodległych Państw (CIS); Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).

W niektórych przypadkach wynikiem tej współpracy jest połączenie operacji pokojowych ONZ z siłami międzynarodowymi, tak jak w przypadku misji pokojowych działających jednocześnie ze Zjednoczonymi Siłami Zbrojnymi (UNITAF) w Somalii; siłami IFOR-u i SFOR-u w Bośni i Hercegowinie; siłami międzynarodowymi na Haiti; Zjednoczonymi Siłami Pokojowymi WNP w Tadżykistanie i Gruzji.

This entry was posted in Prasa o nas. Bookmark the permalink.

Comments are closed.